Historia biżuterii

Biżuteria jest ozdobą i przedmiotem pożądania nie tylko współczesnych osób. Już ponad sto tysięcy lat temu ludzie zdobili się naszyjnikami wykonanymi z przedziurawionych muszli ślimaka. Dlaczego biżuteria, która jest nam znana od tysięcy lat, nadal cieszy się takim powodzeniem?

Noszenie biżuterii w zasadzie można odnieść do statusu społecznego lub materialnego (dawniej jedna kwestia implikowała drugą) danej osoby. U ludzi pierwotnych wszelkiego rodzaju ozdoby (z piór, kości, muszli, kamieni) związane były często z walecznością danej osoby (z zabitego zwierzęcia można było zrobić nie tylko posiłek i odzież, ale również ozdobny naszyjnik z kłów lub pazurów). U ludzi żyjących w społeczeństwach cywilizowanych starożytnych i nowożytnych biżuteria była wyrazem bogactwa, często również władzy i piastowanego stanowiska. Oczywiście sięgali po nią także ubodzy ludzie, jednak najwspanialsze wyroby były zarezerwowane dla elit.

Początkowo ludzie wykonywali ozdoby z ogólnodostępnych lub zdobytych w walce (ze sobą lub ze zwierzętami) przedmiotów. Były to naszyjniki z kamieni, muszli, kości, drewna lub piór i inne proste wyroby. Biżuterię nosili chętnie i mężczyźni, i kobiety, często to mężczyzna był o wiele bardziej strojny od kobiety.

W starożytności upowszechniło się wykorzystanie różnych kamieni szlachetnych, złota i srebra oraz tańszego brązu. Także dzisiaj podziwiamy piękne egipskie naszyjniki, złote diademy i ozdoby do włosów, niezwykłe bransolety, które noszono w dużych ilościach na rękach i nogach. Najstarsza odnaleziona biżuteria ze złota pochodzi sprzed sześciu tysięcy lat. Biżuterii przypisywano wówczas także magiczne właściwości. Tworzono liczne amulety, mające ustrzec noszącą je osobę przed złem, zapewnić jej pomyślność w życiu, ochronić przed chorobami i obdarzyć bogactwem. Przez lata biżuteria była wyrabiana ręcznie na niewielką skalę, stąd też była zarezerwowana tylko dla najbardziej zamożnych osób. Wraz z upowszechnieniem się maszynowej technologii produkcji wyrobów złotniczych, wzrosła jej dostępność także dla klasy średniej.

Wiara w magiczne właściwości kamieni i kruszców nie zniknęła wraz z nadejściem średniowiecza. Do dziś niektórzy wierzą w niezwykłe oddziaływanie kamieni, kruszców i minerałów na człowieka, jego zdrowie, powodzenie w życiu i samopoczucie. Wraz z przemianami społecznymi, powstaniem tak zwanej klasy średniej, upowszechnieniem się wielu nowych technologii, zmienia się także biżuteria. Przestaje być domeną arystokracji, staje się o wiele bardziej dostępna dzięki produkcji maszynowej. Konsekwencją bardziej zautomatyzowanego wyrobu biżuterii jest również jej szeroka powtarzalność. Od tej pory w wielu miejscach na świecie spotyka się wyroby podobne do siebie. Te same wzory są powielane w wielu egzemplarzach.

Do XVI wieku ogromną popularnością cieszyły się rubiny, szafiry i szmaragdy. Diamenty, uważane dotąd za o wiele mniej wartościowe, zyskują status najcenniejszych kamieni szlachetnych. We wcześniejszych wiekach biżuterię nosili w równej mierze mężczyźni i kobiety. Mniej więcej od XVIII wieku sięgają po nią głównie panie, panowie ograniczają się do noszenia sygnetów, obrączki i innych pojedynczych ozdób. Platyna nie była zbyt popularna wśród jubilerów aż do początku XX wieku. Spowodowane to było przede wszystkim wysoką temperaturą jej topnienia, trudniejszą do uzyskania w ówczesnych warunkach. Od XX wieku jest coraz częściej wykorzystywana, tworząc wspaniałe kompozycje z brylantami i innymi kamieniami szlachetnymi.

Od XIX wieku wzrosło zainteresowanie biżuterią pamiątkową, która oprócz wartości materialnej niesie ze sobą również ogromną wartość sentymentalną. Biżuterię przekazywano z pokolenia na pokolenie, lecz również odkupywano rodowe klejnoty od rodzin, które popadły w tarapaty finansowe. Współcześnie również wiele osób ceni sobie biżuterię z odpowiednią historią i szuka wyrobów sprzed wielu lat w antykwariatach i w sklepach kolekcjonerskich.

W ostatnim stuleciu rynek wypełniły wyroby masowe dużych firm jubilerskich, a także biżuteria sztuczna, która istniała od tysiącleci, jednak jej noszenie nigdy wcześniej nie było tak popularne jak obecnie. Współcześnie niejednokrotnie traktuje się biżuterię tylko jako uzupełnienie stroju i przedmiot, który w kolejnym sezonie przestanie być zgodny z trendami mody. To tłumaczy w dużej mierze ogromny sukces biżuterii sztucznej, która jest bardzo tania.

Paradoksalnie mimo rozwoju technologii maszynowych w jubilerstwie, upowszechnieniu się biżuterii sztucznej, olbrzymią popularnością cieszą się również wyroby ręczne. Podobnie dzieje się też w przypadku innych produktów. Klienci coraz częściej szukają biżuterii niepowtarzalnej, produkowanej ręcznie na specjalne zamówienie. Po tym jak jubilerstwo przeszło ogromną przemianę i z rzemieślniczej wręcz pracy pojedynczych mistrzów w swoim fachu, przeszło w fazę taniej i masowej produkcji, obecnie wraca znów do swych korzeni i sięga po tradycyjne, często zapomniane technologie.

Powodów, dla których sięgano i nadal sięga się po biżuterię jest bez liku. Od chęci podkreślenia własnej zamożności po uzupełnienie stroju czy pielęgnowanie pamięci o przodkach.